Ekshumacja i karta zgonu.

Podstawy prawne:

1. Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 31 stycznia 1959 roku, w szczególności art. 11 i 15 Ustawy.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2011 r. w sprawie sposobu przechowywania zwłok i szczątków.
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi.
4. Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 sierpnia 2001 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji grobów (z późniejszymi zmianami).

Gdy decydujemy się na przeniesienie grobu członków naszej rodziny z różnych motywów musimy wiedzieć jakie formalności należy dopełnić. Nie są one skomplikowane.

Motywów, które decydują o przeprowadzeniu ekshumacji jest wiele. Komasacja grobu rodzinnego, czyli utworzenie jednego wspólnego grobu rodzinnego na jednym cmentarzu, przeprowadzka do innego miejsca zamieszkania i utworzenie grobu blisko w celu odwiedzin, lub w przypadku sprawy spadkowej potwierdzenie np. ojcostwa – wówczas ekshumacja odbywa się na zlecenie sądu.

W tym artykule skupimy się na formalnościach.

W pierwszej kolejności należy skontaktować się z właściwym inspektorem sanitarnym któremu podlega cmentarz z którego będziemy ekshumować zmarłą osobę. Zbieramy informację jakie dokumenty będą potrzebne. Inspektor poinformuje nas o okresie ekshumacyjnym który zgodnie z przepisami rozpoczyna się 15 października i kończy się 15 kwietnia. Zdarzają się wyjątki, że inspektor zgodzi się na ekshumację urny z prochami poza tym ustawowym okresem.

Najczęściej musimy zebrać wśród żyjących krewnych powiązanych z osobą zmarłą oświadczenia pisemne, że wyrażają zgodę na naszą czynność ekshumacji. Nawet jeśli dany inspektorat sanitarny nie wymaga poszczególnych zgód, lepiej je zebrać na piśmie i mieć „w rękach”. Właśnie na tym tle, że ktoś nie zgadza się na ekshumację toczą się spory przed Sądami Powszechnymi…

Zgłaszamy się do administracji cmentarza na którym ekshumacja będzie się odbywała. Prosimy o wydanie zaświadczenia o braku przeciwskazań do ekshumacji. Tak samo postępujemy w przypadku administracji cmentarza na którym zostanie osoba zmarła ponownie pochowana, że jest tam grób gotowy do przyjęcia zwłok, szczątków czy też urny prochami (niektórzy będą chcieli poddać kremacji szczątki wydobyte podczas ekshumacji co z pewnością ułatwia transport na znaczną odległość).

Bardzo ważne jest by już na tym etapie uzyskać zapewnienie, że administrator cmentarza na którym odbędzie się ekshumacja posiada kartę zgonu (część dla administracji cmentarza) wydaną w przeszłości na okoliczność zgonu naszego zmarłego. Ta karta będzie niezbędna do przekazania nowemu administratorowi najpóźniej w dniu ponownego pochowania. Karta zgonu zatem wędruje wraz ze zwłokami zmarłej osoby, z cmentarza na cmentarz. Jest niejako „dokumentem tożsamości” osoby zmarłej. Nowy administrator cmentarza, na którym odbędzie się ponowne pochowanie, dokona na podstawie przekazanej karty zgonu wpisów do Księgi Osób Pochowanych oraz do Księgi Grobów a w nowym roku kalendarzowym w Alfabetycznym Spisie Osób Pochowanych. Czyli wprowadzi osobę zmarłą do swojej ewidencji. Podstawą prawną jest paragraf 3 ust. 3 Rozporządzenia MSWiA z dnia 1 sierpnia 2001 r. w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji grobów.

Ustawodawca przewidział inne dokumenty umożliwiające ponowne pochowanie w przypadku braku karty zgonu ale dla tego artykułu przyjmijmy, że karta zgonu istnieje.

Ważne jest, że ten administrator który nie chce przekazać karty zgonu na nowe miejsce pochowania działa bezprawnie, gdyż nie mając u siebie pochowanych zwłok nie ma podstawy prawnej do dalszego przechowywania karty zgonu. Administrator ma obowiązek prawny wykonać zapisy ww. Ustawy i aktów wykonawczych i nie utrudniać innym administratorom wypełniania przepisów prawa. Przypominamy, że ustawodawca wyraźnie wskazuje, że karta zgonu jest podstawowym dokumentem identyfikującym zwłoki i jest wydawana jeden raz, w jednym egzemplarzu. W obrocie cmentarnym może istnieć tylko jedna oryginalna karta zgonu i nie wolno dokonywać kopiowania karty zgonu nawet potwierdzając jej za zgodność z oryginałem by przekazać ją nowemu administratorowi cmentarza. Pochówek po ekshumacji jest również czynnością pochowania, o której wyraźnie napisano w ustawie i aktach wykonawczych jako „ponowne pochowanie”, dla której wymagana jest karta zgonu. Administrator, który wydaje kartę zgonu może dokonać kserokopii tej karty dla własnych celów porządkowych oraz pobrać oświadczenie od rodziny, że kartę zgonu w oryginale odebrała. W dokumentacji cmentarnej dokonuje odpowiednich zapisów w szczególności w Księdze Osób Pochowanych o ponownym pochowaniu po ekshumacji, oraz w Księdze Grobów. Dane osoby zmarłej z ewidencji elektronicznej powinien opatrzyć klauzulą wygaszenia lub oznaczenia że osoba zmarła została ekshumowana. Ewidencja nie może wprowadzać w błąd że osoba zmarła nadal jest pochowana na tym cmentarzu.

Administrator cmentarza który przyjmuje zmarłego po ekshumacji, może dodatkowo poprosić o odpis aktu zgonu, czyli urzędowe potwierdzenie zgonu sporządzane przez Urząd Stanu Cywilnego. Jest to równie istotne z punktu administrowania cmentarzem, gdyż często karty zgonu zawierają niepełne dane lub dane z błędami. Rodzinie więc powinno zależeć, by dane o zmarłym przechowywane na cmentarzu były pełne i prawdziwe.
W przypadku zaś gdy po ekshumacji nastąpiła kremacja i ponowne pochowanie dotyczy urny z prochami to karta zgonu będzie również wymagana, o czym wprost napisano w paragrafie 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 7 grudnia 2001 roku w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi. Dodatkowo administrator może poprosić o załączenie protokołu ze spopielenie lub świadectwa kremacji żeby uwiarygodnić że do spopielenia doszło. Jest to również istotne, bo przecież można sobie wyobrazić, że do urny z prochami wsypano symbolicznie szczątki ludzkie bezpośrednio podczas ekshumacji… Potwierdzanie nieprawdy lub wprowadzanie administracji cmentarza jest odpowiedzialnością karną osoby realizującej te czynności.

Inspektor Sanitarny na okoliczność ekshumacji wydaje decyzję administracyjną. W przypadku ekshumacji, która ma się odbyć w ciągu dwóch lat od zgonu, inspektor poprosi o przedłożenie oryginału karty zgonu celem weryfikacji jaka była przyczyna zgonu. Jeśli przyczyną zgonu była choroba zakaźna nie wyda pozytywnej decyzji ale zaleci jej przeprowadzenie dopiero po okresie 2 lat od zgonu. Decyzja administracyjna uprawomocni się w ciągu 14 dni od daty jej wydania. Jest to czas na składanie ewentualnych sprzeciwów innych członków rodziny lub wniesienia uwag do decyzji. Decyzję należy przekazać do obu administracji cmentarzy oraz ustalić z trzema stronami termin wykonania ekshumacji. Może się zdarzyć że samą ekshumację musimy zlecić firmie zewnętrznej – zakładowi pogrzebowemu, wówczas on też musi uzyskać pełne informacje w zakresie planowanej ekshumacji.