Funkcjonowanie cmentarzy w Polsce regulują przepisy prawa.
Głównym aktem prawnym jest Ustawa o Cmentarzach i Chowaniu Zmarłych z 31 stycznia 1959 roku (Dziennik Ustaw 1959 nr 11 poz. 62). Akt ten posiada tekst jednolity opracowany na podstawie: Dz. U. z 2017 r. poz. 912.
Ustawa zawiera ogólne przepisy, którym podlegają wszystkie cmentarze na terenie kraju, bez względu na własność cmentarza, który może być gminy lub związku wyznaniowego. Najczęściej wyróżnia się cmentarze komunalne – których właścicielem jest gmina i cmentarze wyznaniowe czyli cmentarze parafialne np. rzymsko-katolickie, ewangelickie, prawosławne. Zdarza się, że cmentarz wyznaniowy podzielony jest na części przeznaczone do chowania Zmarłych różnych wyznań. Współcześnie podział kwater ze względu na wyznanie nie jest ściśle przestrzegany. Istotnym jest ,że właścicielem takiego cmentarza jest parafia np. rzymsko-katolicka a zarządcą cmentarza jest proboszcz. Cmentarzem komunalnym może zarządzać np. spółka miejska, zakład budżetowy lub inny podmiot gospodarczy. Proboszcz, w przypadku cmentarza wyznaniowego, również może powierzyć zarządzanie cmentarzem osobie fizycznej lub np. firmie.
Ustawa gwarantuje pochówek osób Zmarłych bez względu na ich rodzaj wyznania jaki praktykowali za życia czy filozofię jaką wyznawali. Jeśli na terenie gminy istnieje tylko jeden cmentarz i jest nim cmentarz wyznaniowy, zarządca cmentarza nie ma prawa odmówić pochówku osobie niewierzącej.
Pochówki na cmentarzach komunalnych przyjmowane są bez względu na miejsce zamieszkania osoby Zmarłej za życia. Nie ma znaczenia gdzie mieszkała osoba Zmarła, również jeśli mieszkała za granicą RP. W przypadku gdy na terenie gminy istnieją cmentarze wyznaniowe i komunalny, proboszczowie, i tak najczęściej jest praktykowane, dedykują swoje cmentarze tylko parafianom i ich rodzinom. Podyktowane jest to najczęściej brakiem możliwości poszerzania terenu cmentarza o nowe miejsca grzebalne a tym samym miejsc grzebalnych jest określona liczba.
Przestrzeganie i znajomość przepisów prawa to oczywisty obowiązek każdego zarządcy czy administratora cmentarza. W praktyce zauważa się jednak różnice. Dość często cmentarze wyznaniowe czyli parafialne wybiórczo stosują zapisy Ustawy co oczywiście może rodzić konflikty na linii opiekunowie grobów – proboszcz parafii np. rzymsko-katolickiej. Standaryzacja w zakresie funkcjonowania cmentarzy była myślą przewodnią ustawodawcy.
Ignorantia iuris nocet. Przepisy prawa regulujące funkcjonowanie cmentarzy są aktami napisanymi prostym i jasnym językiem. Nie zawierają zapisów, które mogą rodzić jakieś trudności w interpretacji. W związku z tym, że każdego z nas prędzej czy później będzie dotyczyła sprawa zorganizowania pochówku kogoś bliskiego, dobrze będzie jeśli zapoznamy się z treścią Ustawy.
Warto wiedzieć jakie mamy prawa i obowiązki w zakresie spraw związanych z zakupem grobu czy jego posiadaniem.
30 stycznia 2021 zmarł mój mąż. Zaplanowałam spopielenie zwłok i pochówek na cmentarzu komunalnym w mieście, w którym mieszkam. W przeddzień pochówku naocznie stwierdziłam, że przygotowane groby, w tym ten, który wykupiłam, są po brzegi wypełnione wodą. Odmówiłam pochówku i od tamtej pory prochy męża przechowuję w domu.
Zwróciłam się do miasta o zgodę na pochówek nadziemny jednocześnie informując, że do 30 stycznia 2022 muszę dokonać pochówku żeby otrzymać zasiłek pogrzebowy.
Miasto ograniczyło się do zamówienia projektu kolumbarium, ale tego kolumbarium nie postawiło. 2 lipca 2021 złożyło też zapytanie ofertowe na wykonanie odwodnienia na cmentarzu, został wybrany wykonawca, ale umowa chyba nie została podpisana. Z całą pewnością nie dokonano odwodnienia.
Ostatecznie z burmistrzem i przedstawicielem zarządu cmentarza ustaliłam (nieoficjalnie) że kupię grobowiec, a pochówku dokonam nad ziemią i „nikt mi na ręce nie będzie patrzył”. Jednak w miarę upływu czasu okazuje się, że ja nie zdążę postawić pomnika tak, żeby w sposób dyskretny dokonać pochówku nad powierzchnia gruntu.
Postanowiłam więc, że zbuduję kamienną skrzynię w wymiarach wynikających z ustawy (40cmx40cmx40cm) , ustawię ją na zakupionej piwniczce i zamówię pochówek. Spodziewam się, że zakład komunalny odmówi mi tego rodzaju pochówku pod pretekstem, że ten sektor przeznaczony jest na pochówek podziemny.
Czy mam prawo tego żądać? Wierzę, że tak ponieważ, w mojej ocenie, miasto łamie prawo w zakresie:
1. Cmentarz komunalny usytuowany jest na terenie o wysokim poziomie wód gruntowych (wszyscy o tym wiedzą, ale nikt z tym nic nie robi). Cmentarz otwarty w 2005 roku
2. Zakład Komunalny, jako jedyny jest uprawniony do budowy grobów murowanych- nie mogłam sobie wykonać piwniczki we własnym zakresie. Musiałam ją kupić w ZGKiM- tu chyba łamane jest prawo o uczciwej konkurencji
3. Zakład Komunalny, jako jedyny rości sobie prawo do pochówku- muszę wykupić w ZGKiM usługę grabarską- tu chyba również łamane jest prawo o uczciwej konkurencji
4. Art.5.1. pkt.2. (USTAWA z dnia 31stycznia 1959r.o cmentarzach i chowaniu zmarłych) mówi „Na każdym cmentarzu powinien być dom przedpogrzebowy lub kostnica”- tu nie ma domu przedpogrzebowego (jest projekt)
5. § 10. – Wymagania, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków) mówi
6. § 10. Groby murowane powinny mieć następujące minimalne wymiary:
7. 1) pojedyncze, w których składa się trumnę ze zwłokami: długość 2,2 m, szerokość 0,8 m, głębokość 0,8 m; dla mnie przygotowano grób o głębokości 70 cm, a standard na tym cmentarzu wynosi 60 cm
8. § 12 W grobach murowanych dno grobu może być ziemne lub umocnione. Dno umocnione powinno mieć spadek jednokierunkowy; w miejscu najniższym należy przewidzieć odpływ łączący się z ziemią- w moim grobie dno jest murowane bez odpływu
Pani Beato, odpowiedź została przesłana na Pani maila.
A ja mam pytanie odnośnie administracji cmentarza komunalnego. W mojej miejscowości jest nim zaklad pogrzebowy, który w tym samym biurze, gdzie powinna być administracja cmentarza, prowadzi swoje biuro zakładu pogrzebowego tj przyjmuje pogrzeby które świadczy ten zakład. Przez to inne zakłady pogrzebowe są uznawane za „gorsze”. Czy to jest zgodne z prawem ?
Jeśli w imieniu gminy administratorem cmentarza jest właściciel zakładu pogrzebowego, proszę dokonać sprawdzenia czy takie zarządzanie odbyło się w drodze przetargu i jakie były zawarte warunki. Być może świadczone usługi pogrzebowe są niezgodne z przetargiem. Ale należy stwierdzić, że świadczenie usług pogrzebowych i jednoczesne administrowanie cmentarzem nie jest konfliktem o ile zachowanie administratora nie narusza ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Wiele na ten temat pod linkiem https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=11693
Mam tytanie tata zmarł 6 lat temu pochowany jest na swoich dziadkach (kiedyś babcia mówiła że miejsce wykupione jest na dzierżawę wieczysta )w tym roku zmieniliśmy pomnik ponieważ stary grób już się rozpadał i stwarzał zagrożenie dla innych osób .Ksiądz teraz chce od nas 10%wartości pomnika .Czy jest to zgodne z prawem ????
Istnieje możliwość udostępnienia przez właściciela cmentarza miejsca grzebalnego do pochowania zwłok na okres dłuższy niż przewidziany prawem cmentarnym. Ważne by umowa była zawarta na piśmie. W przepisach prawa cmentarnego, cywilnego nie ma przepisu, który reguluje pobieranie przez właściciela cmentarza 10% wartości zakupionego przez rodzinę nagrobka. Czy ksiądz wskazał podstawę prawną pozwalającą mu na pobranie takiej opłaty? Na jakiej podstawie żąda wglądu do faktury za nagrobek, który stanowi prywatną własność materialną inwestora, czyli rodziny? W ocenie sprawy nic nie ma prawa się wydarzyć jeśli Państwo nie wniosą takiej opłaty. Natomiast jeśli ksiądz usunie nagrobek z grobu, to w drodze procesu sądowego z państwa powództwa, sprawa zostanie zbadana zgodnie z obwiązującym prawem cywilnym. Należy zwrócić uwagę, że jeszcze w niektórych regionach kraju słyszy się o podobnych praktykach księży. Edukacja społeczna w tym zakresie, zdaje się być istotnym hamulcem do podobnych praktyk. Warto tu podkreślić, że przepisy prawa cywilnego dotyczą wszystkich cmentarzy bez względu czy jest to cmentarz komunalny czy parafialny. W tej sprawie istnieje sporo publikacji UOKIK-u.
W listopadzie 3 lata temu , parę dni po Wszystkich Św., ponownie udałam się na cmentarz na grób moich najbliższych pochowanych w latach pięćdziesiątych i siedemdziesiątych i zastałam następujący widok – nie ma pomnika , grób jest na nowo wybudowany , zakryty łubkami zalanymi świeżym , wilgotnym cementem. Horror. Udałam się natychmiast do Zarządcy Cmentarza . Uzyskałam informacje ,że tego samego dnia do nowo wybudowanego grobu dokonano ekshumacji osoby przeniesionej po ponad trzydziestu latach z innego grobu na tym samym cmentarzu. Sytuacja była następująca : zgłosiła się do Zarządu Cm. osoba , która oświadczyła ,że pierwszy pochowany w tym grobie nie miał dzieci ani rodziny a ona jest pasierbicą pierwszego pochowanego. Z-ca dyrektora Zarządu podyktował jej stosowne oświadczenie ( druk posiada adnotacje o odpowiedzialności karnej ) i stała się ona dysponentem grobu. Wobec powyższego zburzyła pomnik i dotychczasowe dwie murowane katakumby , wybudowała trzy nowe ekshumowała szczątki swojej matki a miejsce złożenia szczątków , wcześniej tam pochowanych, moich najbliższych , do chwili obecnej , jest wiarygodnie niepotwierdzone. Natychmiast udowodniłam bliski związek rodzinny z pierwszym pochowanym i Zarząd cm. ZAWIESIŁ tej osobie dysponowanie grobem i ja stałam się dysponentem. Zarząd cm. uchyla się od jakiejkolwiek odpowiedzialności za zaistniałą sytuację i odsyła mnie do sadu przeciwko tej osobie ,która całkowicie świadomie oświadczyła nieprawdę. Jednak uważam,że to zarząd cm w osobie z-cy dyr. nie dopełnił ustawowego obowiązku a także nie postąpił zgodnie z własnym regulaminem cmentarza i nie dokonał jakiejkolwiek weryfikacji tożsamości zgłaszającej się osoby w tym udowodnienia pokrewieństwa czy powinowactwa do pierwszego pochowanego ( w tym przypadku była to osoba całkowicie OBCA ) czym przyczynił się /umożliwił zniszczenie dotychczasowego pomnika , grobu i naruszenia/ przemieszczenia szczątków tam pochowanych. Złożone w/w oświadczenie nie posiada żadnej mocy prawnej , gdyż ustawa o cmentarzach z 1959 r. nie przywołuje takiego dokumentu . Kuria także nie widzi problemu. Oczywiste jest ,że osoba ta kierowała się względami komercyjnymi. Czy opisane działania Zarządu cm . można uważać za nie dopełnienie obowiązku zarządcy cmentarza w świetle aktualnych przepisów prawa? Zdecydowana jestem na wystąpienie n drogę sądową.
Ustawa o Cmentarzach i Chowaniu Zmarłych z 1959 roku dostarcza wiele cennych wskazówek jak postępować w różnych sytuacjach jakie mogą zaistnieć w związku z posiadaniem grobu. Jedną ze spraw jaką reguluje, jest opieka nad grobami naszych bliskich. Warto sobie uświadomić, że to na opiekunach tych grobów spoczywa obowiązek dbania o miejsce pochówku i wnoszeniu w odpowiednim czasie opłat za jego ważność a tym samym wnoszenia zastrzeżeń dla administratora cmentarza przed ponownym jego użyciem. Obowiązek tan dotyczy również kontaktu z administracją cmentarza i przekazywaniu informacji o aktualnym opiekunie grobu, jego danych kontaktowych. Żaden przepis prawa nie zobowiązuje do poszukiwania przez administrację cmentarza osób uprawnionych do grobu. Administracja cmentarza nie jest do tej czynności organem uprawnionym. Jeśli opiekowała się Pani grobem to powinna Pani zgłosić się w odpowiednim czasie do administracji cmentarza i dokonać aktualizacji swoich danych. Zasięgnąć informacji chociażby czy grób wymaga dalszych opłat. W tej konkretnej sprawie administrator również nie wykazał ostrożności w wydaniu zgody na demontaż nagrobka i dalszych czynności. Należy jednak zauważyć, że prawidłowo odebrał oświadczenie z pouczeniem, reguluje do Kodeks Cywilny i Karny. Nie wszystkie przepisy prawa mają swoje źródło w Ustawie o Cmentarzach… a są codziennie stosowane w pracy administracji cmentarnej. Jest to prawidłowe zachowanie. To, że został wprowadzony w błąd, przez osobę podającą się za jedynego opiekuna grobu, nie jest jego winą. Takie przypadki przecież się zdarzają i są prawdziwym stanem faktycznym. Ponadto wstrzymał prace remontowe co jest prawidłowym działaniem. Decyzje o ekshumacji wydaje inspektor sanitarny w drodze decyzji administracyjnej. Ekshumację może wykonać tylko osoba uprawniona co zapewne zostało wcześniej zweryfikowane przez inspektora sanitarnego. W większości podobnych przypadkach kwestia sporu leży raczej po stronie opiekunów grobów, konfliktów rodzinnych, niedomówień. Są to dość kuriozalne sytuacje biorąc pod uwagę istotę sprawy jaką jest grób rodzinny, w którym spoczywają najbliżsi. Warto profilaktycznie uprzedzać podobne działania korzystając ze swoich praw i niestety również obowiązków. Sąd powszechny, jeśli złoży Pani prawidłowo pozew, rozpatrzy kto ma prawo do grobu, kto opiekował się miejscem pochówku w sposób regularny, zabiegał o jego estetykę, i kto z żyjących wykazał silniejszą więź z osobami pochowanymi w grobie.